Κατά καιρούς έχουμε ακούσει από τον περίγυρο αλλά και από ειδικούς πως πρέπει να βγούμε από το “comfort zone” μας και να πάρουμε περισσότερα ρίσκα στη ζωή μας. Επίσης, θα έχουμε ακούσει πως η διαδικασία της ψυχοθεραπείας είναι τέτοια που σε ωθεί να “ξεβολευτείς” και να αντιμετωπίσεις κατάματα τον εαυτό σου και τις βαθύτερες συγκρούσεις μέσα σου όσο και αν αυτό διαταράσσει τη ρουτίνα σου. Έτσι, πολλοί θα αναρωτιέστε πως μπορείτε να το πετύχετε αυτό καθημερινά και να εξελιχθείτε προς το καλύτερο.

Ο Lev Vygotsky πρώτος είχε κάνει λόγο για τη ζώνη επικείμενης ανάπτυξης (ΖΕΑ) στην προσπάθειά του να εξηγήσει ότι το γνωστικό-μαθησιακό δυναμικό κάθε ανθρώπου μπορεί να βελτιωθεί ολοένα και περισσότερο μέσω της αλληλεπίδρασης του με το περιβάλλον, όπως η αλληλεπίδραση με εκπαιδευτικούς, γονείς και συνομήλικους. Η διαφορά μεταξύ του τι μπορεί να πετύχει ένας άνθρωπος μόνος του και ένας άνθρωπος με τη βοήθεια των περιβαλλοντικών ερεθισμάτων ονομάζεται ζώνη επικείμενης ανάπτυξης. Αυτό σημαίνει πως όλοι μας έχουμε τη δυνατότητα να εξελιχθούμε περισσότερο εξερευνώντας τα όρια μας και αναζητώντας τη στήριξη των συνανθρώπων μας. Ωστόσο, αυτό προϋποθέτει την πρόθεση του καθενός από εμάς να πάρει ρίσκα και να εκμεταλλευτεί κάθε ευκαιρία  που τον βγάζει από τη ζώνη τη άνεσής του, όπως υποστηρίζει ο Bill Eckstrom σε ομιλία του στο TEDx της Νεβάδα.

Ο Eckstrom, ιδρυτής της EcSell Institute, που ασχολείται με την επαγγελματική εκπαίδευση και καθοδήγηση, έκανε το βήμα να δημιουργήσει τη δική του επιχείρηση όταν απολύθηκε μετά από πολυετή καριέρα στις πωλήσεις. Η εμπειρία της απόλυσης κάθε άλλο παρά ευχάριστη δεν μπορεί να είναι, όπως γνωρίζουμε πολύ καλά στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, καθώς αρκετοί από εμάς την έχουμε βιώσει. Ο ίδιος θυμάται τον εαυτό του να επιστρέφει στο σπίτι μετά από τη δυσάρεστη είδηση και να κουλουριάζεται απογοητευμένος στο κρεβάτι του. Ωστόσο, αυτό που τον έκανε να πάρει την κατάσταση στα χέρια του ήταν το “ξεβόλεμα” από μια συνηθισμένη δουλειά, δηλαδή η ίδια η απόλυση. Το γεγονός αυτό στάθηκε ακόμα αφορμή να δημιουργήσει τη δική του θεωρία πάνω στην εξέλιξη του ανθρώπου, που ονομάζεται “Growth rings” (“Δαχτυλίδια ανάπτυξης”).

Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή υπάρχουν 4 δαχτυλίδια που διαδραματίζουν διαφορετικές καταστάσεις ζωής στις οποίες μπορεί να βρεθεί ένας άνθρωπος. Πρώτον, το δαχτυλίδι της στασιμότητας (stagnation) που δηλώνει την έλλειψη προόδου και όπου έννοιες, όπως η δημιουργικότητα, η ελεύθερη σκέψη και η δράση, εκλείπουν. Αντίθετη κατάσταση από αυτή αποτελεί το χάος (chaos), το δεύτερο δαχτυλίδι, με επίσης αρνητικό πρόσημο, που χαρακτηρίζεται από μηδενική προβλεψιμότητα ή έλεγχο του τι κερδίζουμε και τι χάνουμε στην καθημερινότητά μας. Τρίτη και πιο επιθυμητή κατάσταση αποτελεί η τάξη (order) που σημαίνει πως ξέρω τι κάνω και τι συμβαίνει στο περιβάλλον γύρω μου. Το αποτέλεσμα των δράσεών μας κατά τη φάση αυτή είναι σε μεγάλο βαθμό προβλέψιμο και μας ωθεί στο να “βολευόμαστε” και να επαναπαυόμαστε. Το γεγονός αυτό καθιστά την τάξη εξίσου επικίνδυνη με τα δυο προαναφερθέντα στάδια, γιατί κατά τη φάση αυτή διαρκώς δρούμε και σκεφτόμαστε με τον ίδιο τρόπο με αποτέλεσμα να σταματάμε να εξελισσόμαστε. Στο σημείο αυτό είναι που πρέπει να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας, πριν δηλαδή η άνεση επηρεάσει ολοκληρωτικά την τάξη. Τη στιγμή που επιτυγχάνεται η απουσία της άνεσης τότε είναι που μπαίνουμε στο τέταρτο δαχτυλίδι, αυτό της πολυπλοκότητας (complexity), που δεν είναι τίποτα άλλο από μια “ανακατεμένη” τάξη η οποία όμως αφήνει στην άκρη την προβλεψιμότητα, κάτι που μας κάνει να μην νιώθουμε άνετα. Όταν είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε την κατάσταση αυτή, τότε μπορούμε υπό κατάλληλες συνθήκες να επιλέξουμε να μπούμε στο δαχτυλίδι της πολυπλοκότητας αναζητώντας το “ξεβόλεμα” και το ρίσκο που οδηγεί στην εξέλιξη και την επιτυχία.

Πολύ εύλογα φτάνοντας μέχρι εδώ θα αναρωτιέστε πως επιτυγχάνεται αυτό και τι απαιτείται από μέρους σας ώστε να πλησιάσετε το επιθυμητό αποτέλεσμα, αυτό της ένταξής σας, όσο το δυνατόν γίνεται, στη σφαίρα της πολυπλοκότητας. Αρχικά, απαιτεί διάθεση από μέρους μας να πιέσουμε τον εαυτό μας και να ξεφύγουμε από τη σιγουριά της τάξης. Πρέπει να αφήσουμε τις δικαιολογίες και το θυμό στην άκρη για οποιοδήποτε εμπόδιο εμφανίζεται στην ζωή μας και να πάρουμε το ρίσκο. Ένα ρίσκο φαντάζει σίγουρα πιο “λογικό” μετά από μια μεγάλη απογοήτευση, όπως μια απόλυση. Οπότε είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι σε οποιαδήποτε δυσκολία δεν κρύβεται μια αποτυχία αλλά μια ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα πιο δημιουργικό και πολλά υποσχόμενο. Σε δεύτερη φάση μπορούμε να αναζητήσουμε τη βοήθεια ανθρώπων γύρω μας, όπως φίλοι, εκπαιδευτές, γονείς και ψυχοθεραπευτές, οι οποίοι μπορούν να μας ωθήσουν στην πολυπλοκότητα και να στηρίξουν την απόφασή μας για εξέλιξη. Για παράδειγμα, η ψυχοθεραπευτική διαδικασία είναι ένα ταξίδι που περιέχει συναισθηματικές μεταβολές, απογοητεύσεις, δάκρυα αλλά πάντα με το πέρας του χρόνου κάνει την εμφάνισή της η εξέλιξη και η ικανοποίηση που παίρνουμε από την απόφασή μας να αλλάξουμε μια κατάσταση και τον τρόπο σκέψης μας. Η πίεση που μπορεί να ασκεί πολλές φορές ο θεραπευτής μπορεί να γεννά αρνητικά συναισθήματα, όπως θυμό, φόβο ή μελαγχολία, αλλά μέσω αυτής της πίεσης και της καθοδήγησης επέρχεται η αλλαγή και η διάθεση να δρούμε προς όφελός μας και όχι να επαναπαυόμαστε σε καταστάσεις που μας περιορίζουν.

Επομένως, αυτό συνεπάγεται ότι μπορούμε να μπούμε στη φάση της πολυπλοκότητας οποιαδήποτε στιγμή το θελήσουμε και, όπως τονίζει ο Eckstrom, αυτό που πρέπει να φοβόμαστε περισσότερο είναι η απροθυμία μας να αναζητήσουμε ή να αποδεχτούμε το “ξεβόλεμα” και όχι η ευκαιρία για εξέλιξη και αλλαγή”. Θα σας συμβούλευα, λοιπόν, να εκμεταλεύεστε κάθε κρίση στη ζωή σας π.χ. οικονομική κρίση ή κορωνοϊός με τρόπο τέτοιο ώστε να αναθεωρείτε τρόπους σκέψης και δράσης και να τους αντικαθιστάτε με άλλους πιο δημιουργικούς και παραγωγικούς, μια διαδικασία σίγουρα πολύπλοκη αλλά ταυτόχρονα με αρκετό ενδιαφέρον και προοπτικές για εξέλιξη.

Πηγή εικόνας: https://miro.medium.com/max/1400/1*GI1eqGgcmV1PzAh6_y5mHg.jpeg

Πηγή θεωρίας “Growth rings”:

https://www.ecsellinstitute.com/bill-eckstrom-the-growth-rings